Bánh chưng và nét khác biệt của các vùng miền
10:06
|
17/01/2013
Bánh chưng được biết đến từ sự tích Bánh chưng, bánh dầy. Nó là món ăn không thể thiếu trong dịp tết Nguyên đán của người dân Việt. Và trải qua thời gian, loại bánh này đã có những thay đổi cả về hương vị tới hình dáng và công thức chế biến. Sự thay đổi này thể hiện rõ nhất khi chúng ta tìm hiểu về bánh chưng của 3 miền đất nước.
 |
|
Bánh chưng đã có biết bao thay đổi qua mỗi vùng miền từ hương vị tới hình thức và công thức chế biến. |
“Gói ghém” cả một nền văn minh nông nghiệp lúa nước, với gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn trong chiếc bánh vuông vắn, xanh mướt là hình ảnh của chiếc bánh chưng đất Bắc. Ở những cái Tết xưa, người ta thường kể lại rằng để gói được chiếc bánh chưng ngon phải chuẩn bị rất cầu kỳ từ những chiếc lá dong, hạt nếp cái hoa vàng, đỗ xanh cho đến lạt tre.
 |
|
Bánh chưng được gói vuông vắn trong những chiếc lá dong là hình ảnh thường thấy tại miền Bắc. |
Ngày nay, nguyên liệu làm bánh chưng cũng không thay đổi: gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn và lá dong. Bánh muốn ngon thì phải chuẩn bị nguyên liệu thật chu đáo: gạo ngâm đãi thật kỹ; đậu xanh đồ vừa chín tới; thịt có cả nạc, bì, mỡ, ướp đủ gia vị; gói xong phải luộc ngay bánh mới xanh. Để chiếc bánh vuông đẹp, chín rền thì lúc gói phải “đỗ trong gạo, gạo trong lá”, gói chặt tay, không cần ép mà bánh vẫn để được lâu. Miếng bánh sau khi cắt, nhân đỗ và thịt nạc phải luôn cân đối ở tất cả các phần.
Xưa kia, mỗi khi Tết đến, các gia đình thường cùng nhau gói bánh chưng rồi quây quần, háo hức cạnh nồi bánh, chờ luộc bánh chín. Nhưng ngày nay, do cuộc sống bộn bề, con người bận rộn, bánh chưng thường được mua sẵn tại các cửa hàng bày bán khắp nơi vào dịp Tết. Chủng loại bánh chưng cũng đa dạng hơn, nào là bánh chưng xanh truyền thống, bánh chưng gấc đỏ, bánh chưng cốm hay bánh chưng chay… đều có thể mua được.
 |
|
Bánh chưng gấc đỏ miền Bắc. |
Ở miền Bắc, bánh chưng trở thành món quà bán hàng ngày. Tuy nhiên, nó vẫn là món ăn nghi lễ trong các ngày lễ hội, giỗ, tết.
Khác với miền Bắc, người miền Nam lại có loại "bánh chưng" đặc biệt gọi là bánh tét. Nguyên liệu vẫn vậy nhưng bánh được gói thành hình trụ dài. Loại bánh này thường được gói với ít đỗ và rất ít hoặc không có thịt. Gói như vậy mới có thể ăn được cả những ngày sau Tết. Bánh tét có thể dùng lá chuối thay cho lá dong. Với 2 đến 4 chiếc lá xếp theo chiều dọc, rải gạo, đỗ theo chiều của lá và quấn bằng lạt giang để bó chặt chiếc bánh. Ở miền Nam, bánh tét có rất nhiều loại như: bánh tét chay không nhân, bánh tét mặn, bánh tét ngọt và bánh tét nhân thập cẩm...
 |
|
Người miền Nam thường gói bánh chưng hình trụ dài và gọi là bánh tét. |
Bánh tét có phần nhân giống bánh chưng nhưng thường được gói với ít đỗ và rất ít hoặc không có thịt, để có thể ăn được lâu dài cho đến cả những ngày sau Tết.
 |
|
Bánh tét miền Nam được cắt ra. |
Ở miền Trung, ngày Tết được người dân gói cả bánh chưng và bánh tét, do có sự giao lưu văn hóa ở miền Bắc vào và miền Nam ra. Bánh chưng ở miền Trung thường được gói bé hơn chiếc bánh chưng ngoài Bắc và đặc biệt ít nhân hơn. Bánh tét thì giống như trong miền Nam, tuy nhiên, món bánh này lại không được dùng làm quà biếu trong những ngày đầu năm như ở miền Nam, bởi tên gọi “đòn bánh tét” nghe như đòn roi (trẻ con miền Trung ngày xưa, mỗi khi lỡ ham chơi lêu lổng, đều bị cha mẹ gọi về và nghe câu dọa: “Đi mau về nhà được ăn bánh tét” thì hồn vía lên mây).
 |
|
Ngày Tết ở miền Trung, người ta gói cả bánh chưng và bánh tét. |
Ngoài ra, ở một số vùng miền núi của nước ta cũng có loại bánh chưng mang nét đặc biệt của riêng mình. Ví dụ như ở Sapa, người dân gói bánh chưng thành từng chiếc nhỏ, không vuông như bánh Bắc, cũng chẳng dài như bánh Nam, có hai loại là bánh chưng trắng và bánh chưng đen. Còn về phần nhân thì cũng giống bánh chưng dưới xuôi gồm: vỏ gạo nếp (có thể là gạo nếp thường hoặc gạo nếp cẩm), nhân đậu, thịt mỡ. Món bánh này có vị mềm dẻo, dễ ăn nên rất được người Sapa và du khách ưa chuộng.
 |
|
Bánh chưng đen Sapa – loại bánh đặc biệt gồm: vỏ gạo nếp, nhân đậu nhưng với hình dáng thuôn dài và đặc biệt là “lớp áo” đen khác lạ. |
Ngày nay, do cuộc sống bận rộn, nhiều gia đình đã không còn giữ thói quen gói bánh chưng ngày Tết. Thế nhưng, đâu đó vẫn còn hình ảnh các mẹ tất bật rửa lá dong, ngâm gạo, đãi đỗ, trẻ con háo hức xem người lớn gói bánh, rồi cả gia đình quây quần quanh nồi bánh chưng qua đêm…
(Theo Kenh 14.vn)